Realizując swoją misję i wizję, organizacja GS1 od kilku lat wspomaga firmy w transformacji cyfrowej, której podstawą jest standaryzacja w łańcuchu dostaw. Początkiem takiej transformacji, każdorazowo powinno być wdrożenie rozwiązań, mających na celu przekształcenie tradycyjnych procesów i dokumentów w ich cyfrową wersję, która umożliwia łatwiejsze odczytywanie, przetwarzanie i udostępnianie informacji. Digitalizacja obiegu dokumentów w logistyce jest kamieniem milowym w procesie transformacji cyfrowej firm działających w łańcuchu dostaw.
Autorką tekstu jest Agata Horzela
Digitalizacja listu przewozowego: wyzwanie dla Europy
Podstawowym dokumentem określającym warunki przewozu towarów jest list przewozowy, którego digitalizacja jest obecnie jednym z kluczowych wyzwań, nie tylko w Polsce, ale w całej Europie. Szacuje się, że elektroniczna wersja dokumentu CMR stanowi niecały 1% wszystkich listów przewozowych w Unii Europejskiej.
Problemy prawne związane z e-CMR w Polsce
Również w naszym kraju wykorzystanie elektronicznego listu przewozowego (e-CMR) budzi wiele wątpliwości natury prawnej. Przypomnę, że już w 2019 r. Polska ratyfikowała protokół dodatkowy do Konwencji o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) dotyczący elektronicznego listu przewozowego.
Niestety dokonano tego bez zgody Sejmu wyrażonej w ustawie, co oznacza, że nie znowelizowano przy tym podstawowych ustaw regulujących w Polsce prawo dotyczące transportu, czyli Ustawy o transporcie drogowym i ustawy Prawo przewozowe.
W sytuacji niepewności prawnej używanie elektronicznych listów przewozowych zamiast papierowych może narazić firmę przewozową na negatywne skutki zarówno w relacjach cywilnoprawnych, jak i publicznoprawnych. To powstrzymuje wiele polskich przedsiębiorstw z branży TSL przed przejściem na dokumentację elektroniczną.
Wsparcie UE dla cyfryzacji transportu
Na szczęście z pomocą przychodzą władze UE wydając Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1056 z dnia 15 lipca 2020 r. w sprawie elektronicznych informacji dotyczących transportu towarowego – Electronic Freight Transport Information eFTI. Celem rozporządzenia jest zachęcenie do cyfryzacji transportu towarowego i logistyki.
Wymogi i cele rozporządzenia eFTI
Zgodnie z unijnym rozporządzeniem eFTI, elektroniczna informacja o transporcie drogowym (np. w postaci elektronicznego listu przewozowego) będzie obowiązywała w całej UE. Po 21 sierpnia 2026 przedstawiciele wszystkich krajów członkowskich reprezentowani przez ograny kontrolujące (np. inspekcję transportu drogowego) będą musiały mieć możliwość odbierania informacji dotyczących transportu towarowego w postaci elektronicznej.
Wdrażanie eFTI w Polsce: konieczne zmiany i technologie
Dla Polski, wejście w życie rozporządzenia eFTI będzie oznaczało konieczność dostosowania się do nowych przepisów prawa oraz wdrożenie odpowiednich rozwiązań technologicznych. Docelowo, przekazywanie danych dotyczących transportu towarowego ma działać w oparciu o certyfikowane platformy, tzw. platformy eFTI, które mają być gwarantem bezpieczeństwa przechowywania danych i ich dostępności.
Platformy eFTI: bezpieczne przechowywanie i wymiana danych
Na rynku europejskim istnieje szereg firm dostarczających usługi e-CMR. Spora część tych firm to dynamicznie rozwijające się start-upy, które powstają, jako pokłosie rozporządzenia eFTI, dając obecnie możliwość digitalizacji dokumentów transportowych. Kolejną grupę podmiotów zainteresowanych certyfikacją stanowią dostawcy oprogramowania typu TMS, giełdy transportowe czy operatorzy EDI (Elektronicznej Wymiany Dokumentów).
Inicjatywy wspierające cyfryzację transportu w Europie i Polsce
Docelowo tego typu dostawcy usług będą mogły stać się certyfikowanymi platformami eFTI. Aby tak się stało, platformy będą musiały przejść proces certyfikacji, który zostanie przeprowadzony przez organy certyfikujące, które z kolei będą musiały być wcześniej akredytowane przez krajowe jednostki akredytujące.
Obecnie w całej Europie, w tym również w Polsce, zawiązują się różne inicjatywy krajowe i międzynarodowe, które mają pomóc branży logistycznej zbliżyć się do docelowego modelu wymiany danych transportowych. Z jednej strony projekty te stanowią wsparcie rodzimych ustawodawców w zmianie sytuacji prawnej, a z drugiej mają wesprzeć wdrożenia pilotażowe e-CMR.
Rola GS1 Polska w pilotażowych wdrożeniach e-CMR
Organizacją mocno zaangażowaną w prace na rzecz możliwości wykorzystywania elektronicznego listu przewozowego jest GS1 Polska, która dzięki współpracy z dostawcami rozwiązań e-CMR koordynuje pilotażowe wdrożenia w tym zakresie.
Hybrydowe rozwiązania e-CMR jako kompromis prawny
Firmy decydujące się na pilotaż e-CMR mogą korzystać z rozwiązania hybrydowego, które wydaje się być jak najbardziej zgodne z obowiązującym prawem. Rozwiązanie hybrydowe polega na elektronicznym sposobie wypełniania danych transportowych (z wykorzystaniem platformy e-CMR), a następnie wydruku 1 kopii wygenerowanego dokumentu listu przewozowego, który wędruje do kabiny kierowcy i tam jest okazywany w formie papierowej w przypadku kontroli
Korzyści z cyfryzacji dokumentów transportowych
Cyfrowe dokumenty transportowe oznaczają przede wszystkim ograniczenie błędów ludzkich, lub celowych zaniedbań, a przez to zwiększoną kontrolę nad łańcuchem dostaw na każdym etapie. Optymalizacja procesu obsługi dokumentu, obniżenie kosztów zużycia papieru, wyeliminowanie błędów w dokumentacji – to tylko niektóre korzyści.
Jednym z najważniejszych powodów, dla których branża czeka tak niecierpliwie na e-CMR, jest przyspieszenie płatności za wykonanie przewozu. Obecnie średni czas płatności w transporcie to od 45 dni do nawet 60 dni. Po wprowadzeniu elektronicznego listu przewozowego proces fakturowania będzie mógł rozpocząć się zaraz po zakończonym transporcie.
Globalna logistyka a cyfrowe dokumenty: korzyści i oszczędności
Nie tylko polska, ale i globalna logistyka mogłaby dzięki temu stać się bardziej transparentna pod względem prawnym i łatwiejsza do zarządzania. Rozwiązania cyfrowe to również spore możliwości do szukania oszczędności i osiągnięcia efektywności operacyjnej, szczególnie w obliczu stale rosnących wydatków.