Jedną z przestrzeni, w których wprowadzenie elektronicznego listu przewozowego przyniesie największe korzyści będą przepisy prawa podatkowego i skuteczność kontroli ich przestrzegania przez Krajową Administrację Skarbową, ze szczególnym uwzględnieniem podatku od towarów i usług (VAT)
Obecnie największe trudności w międzynarodowym transporcie drogowym budzą kwestie związane z opodatkowaniem podatkiem od towarów i usług (VAT). W myśl przepisów Ustawy o podatku od towarów i usług, zgodnie z brzmieniem art. 19a. par. 1. Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi. Natomiast zgodnie z art. 112 ustawy o podatku od towarów i usług, w którym określone zostały terminy przechowywania dokumentacji podatkowej związanej z VAT, podatnicy są obowiązani przechowywać ewidencje prowadzone dla celów rozliczania podatku oraz wszystkie dokumenty, w szczególności faktury, związane z tym rozliczaniem do czasu upływu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Co do zasady zobowiązania podatkowe przedawnią się z upływem 5 lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku, o czym stanowi art. 70 par. 1 Ordynacji podatkowej.
Rozwiązania te w międzynarodowym transporcie drogowym tworzą szereg trudności. Pierwszą z nich jest obowiązek przetrzymywania i gromadzenia bardzo obszernej dokumentacji w formie papierowej. Poza dokumentami CMR (wystawianymi w kilku egzemplarzach) przechowywane są również faktury, karty drogowe kierowcy, zlecenia transportowe, potwierdzenia sald rozrachunków z klientami czy potwierdzenia zapłaty za ww. usługi. Dokumentacja ta często gromadzona jest w różnych językach, z racji na międzynarodowy charakter wykonywanych zleceń.
Ponadto papierowy charakter dokumentacji umożliwia łatwe jej zniszczenie czy przerobienie. Nieuczciwi przedsiębiorcy mogą w ten sposób sztucznie opóźniać moment wykonania usługi, w celu odroczenia momentu powstania obowiązku podatkowego. Papierowy obieg dokumentów umożliwia również wykonywanie nieewidencjonowanych zleceń tzw. „na czarno” lub zaniżanie wartości usługi i odbieranie części zapłaty „pod stołem”.
Z punktu widzenia interesu państwa największym zagrożeniem jest jednak możliwość dokonywania przez przestępców manipulacji dotyczących informacji o charakterze przewożonych towarów. Daje to pole do nadużyć w postaci wyłudzania nienależnego podatku od towarów i usług (tzw. karuzele VAT). Charakter rynku międzynarodowych przewozów drogowych ułatwia podejmowanie tego typu nielegalnych praktyk, z racji na fakt, że ich przeciwdziałanie może wymagać współpracy służb podatkowych w kilku państwach jednocześnie. Państwa, między którymi odbywa się transport często nawet nie graniczą ze sobą, co sprawia, że formalna korespondencja między organami może trwać bardzo długo. Osobna trudność występuje na gruncie barier językowych. Nie sposób wymagać aby urzędnicy skarbowi i celni pracujący w Polsce umieli rozmawiać np. po hiszpańsku czy francusku. Znacznie utrudnia to namierzenie działającego na skalę międzynarodową oszusta. Ta nieszczelność w systemie podatkowym może zostać łatwo wykorzystana przez organizacje przestępcze.
Odpowiedzią na ten szereg problemów jest elektroniczne ewidencjonowanie dokumentów przewozowych. Wprowadzenie eCMR umożliwi rozwiązanie, zgodnie z którym dokumenty przewozowe służące ewidencji wykonanych zleceń będą mogły być przechowywane w formie plików zapisanych na serwerze w specjalnym programie archiwizacyjnym. Stosując to rozwiązanie, po wystawieniu dokumentu w systemie komputerowym, dokonywana będzie jego automatyczna archiwizacja, bez możliwości nieewidencjonowanego ingerowania w treść i formę dokumentu. Każda korekta dokumentu będzie musiała zostać ujawniona w systemie. Przechowywanie wystawionych dokumentów eCMR w komputerowym systemie archiwizacyjnym odbywać się będzie w sposób zapewniający autentyczność pochodzenia, integralność treści i czytelność dokumentów od momentu ich wystawienia. Autentyczność pochodzenia oznaczać będzie pewność co do tożsamości zleceniodawcy i zleceniobiorcy oraz treści zlecenia transportowego. Natomiast integralność treści oznaczać będzie, że w dokumencie CMR dane nie będą mogły być w niezauważony sposób zmieniane, zapewniając organowi podatkowemu lub organowi kontroli skarbowej na żądanie, dostęp do dokumentów.
W rezultacie rozwiązanie w postaci elektronicznej ewidencji dokumentów przewozowych (co umożliwi wprowadzenie eCMR) stanowić będzie odpowiedź na trudności:
- Ewidencjonowanie dokumentów w formie elektronicznej umożliwi sprawne i szybkie przeprowadzanie kontroli przez organ podatkowy. W obecnej sytuacji kontrolowanie przedsiębiorcy prowadzącego działalność w sektorze transportu międzynarodowego wiąże się z koniecznością ręcznego przeglądania obszernych dokumentów, które często mogą zostać sporządzone w językach obcych, co powoduje konieczność dodatkowego ich tłumaczenia. W ten sposób kontrole prowadzone przez urzędy są często czasochłonne i skomplikowane, co prowadzi z jednej strony do utrudnień w działalności przedsiębiorcy, a drugiej do nadmiernego obciążenia pracowników administracji. Elektroniczny obieg dokumentów transportowych przyczyni się do przyspieszenia i uproszczenia kontroli.
- eCMR z racji na swój elektroniczny charakter, stanowi sposób ewidencji informacji, dzięki któremu nie może ona zostać w prosty sposób zniekształcona lub zafałszowana. W sytuacji, w której międzynarodowe przewozy drogowe ewidencjonowane są za pomocą elektronicznych listów przewozowych, niemożliwe jest podanie przez system elektroniczny nieprawdziwych informacji dotyczących przewożonego towaru czy daty wykonania usługi, z wyłączeniem sytuacji, w której wszystkie strony umowy zgodnie postanowią podać w dokumencie nieprawdę. Działanie to, jako wiążące się z wysokim ryzykiem wykrycia raczej nie będzie podejmowane. Dokładna ewidencja przejazdów poprzez korzystanie z elektronicznego listu przewozowego pozwoli również na skuteczne wykrycie nieewidencjonowanych przejazdów poprzez analizę wykonywana przez poszczególne pojazdy zleceń w danym okresie czasu. Pozwoli to przeciwdziałać zleceniom dokonywanym „na czarno”, zaniżaniu wartości zleceń, czy generowaniu nierzetelnej lub fałszywej dokumentacji, w celu dokonywaniu wyłudzeń podatku od towarów i usług.
Warto nadmienić również, że elektroniczny list przewozowy, poza umożliwieniu przeciwdziałaniu unikania podatku od towarów i usług, lub nienależnego jego wyłudzania, skutkować będzie usprawnieniem działania Krajowej Administracji Skarbowej w zakresie egzekwowania należności celnych. eCMR, na co zwróciła uwagę Komisja Europejska, będzie mógł zostać połączony ze zgłoszeniem celnym. Rozwiązanie to ograniczy obieg dokumentów i zapewni rzetelną informację dla organów celnych. Ponadto te same cechy elektronicznego listu przewozowego, które umożliwią kontrolę dokonywanych przewozów pod kątem wypełniania obowiązków dotyczących podatku od towarów i usług, umożliwią wgląd w trasy pojazdów w celu weryfikowania wywiązywania się z obowiązków celnych. Warto tutaj podkreślić, że mimo iż instytucja elektronicznego listu przewozowego najszybciej rozwija się w krajach Unii Europejskiej, w żadnym razie nie jest do nich ograniczona. W konsekwencji upowszechnienie się eCMR znacznie ułatwi ewidencję transakcji między krajami z i poza UE, kiedy to mamy do czynienia z przewozem towarów oclonych.
