Niepewność w globalnym świece dostaw, a także antagonizujące się bloki gospodarcze mogą w konsekwencji okazać się niebezpieczne dla handlu międzynarodowego. Jedną z recept na zachowanie istotnej pozycji w światowym systemie jest zastosowanie wśród państw tzw. Zachodu reguły friend-shoring. Idea ta jest obecnie szeroko promowana jest przez USA. Przekonywała o tym Sekretarz Skarbu USA – Janet Yellen, podczas lipcowej wizyty w Korei Południowej. Na czym polega model wymiany friend-shoring? Czy oznacza on zmierzch globalnego rynku i renesans protekcjonizmu?
Friend-shoring łączy bliska odległość i pozytywne relacje
Proponowany model wymiany dóbr opiera się przede wszystkim na bliższym powiązaniu ze sobą zaprzyjaźnionych państw. Muszą one wyznawać podobne wartości, czy standardy w działaniu (np. demokracja, prawo międzynarodowe). Jednocześnie, zacieśniając współpracę państw geograficznie zlokalizowanych blisko siebie, przez co ma nastąpić skrócenie łańcuchów dostaw. Co więcej, takiemu modelowi sprzyja przywracanie produkcji niektórych towarów (reindustrializacja), zabezpieczająca stabilne źródło dostaw. Przyjmuje się, że friend-shoring bezpośrednio łączy ze sobą modele: onshore i nearshore, rozwijając je o element dobro partnerskich relacji i wzajemnego zaufania.
Friend-shoring bazuje na onshore i nearshore
Jak wskazuje portal Next Technology Professionals, działania typu onshore dotyczą tego samego kraju, w którym brak jest różnic czasowych. Koszty operacyjne, czy pozyskania specjalistów z reguły są wyższe, ponieważ dotyczą usług i produktów, po stawkach państwa macierzystego. Natomiast nie występują znaczące różnice kulturowe i podmioty działają w oparciu o podobne wartości. W przypadku logistyki, mamy zatem do czynienia z modelem, w którym w jednym mieście np. w Polsce produkuje się podzespoły do fabryki zlokalizowanej w innej miejscowości naszego kraju. W modelu nearshoring podmioty zlokalizowane są w krajach, leżących na tym samym kontynencie i w tych samych lub podobnych strefach czasowych. Może np. być to wymiana w ramach Unii Europejskiej, gdzie polskie firmy wysyłają produkty do Niemiec. Różnice czasowe zazwyczaj nie przekraczają 1-2 godziny. Koszty są niższe niż w modelu nearshore, bo można znaleźć kontrahenta w „tańszym kraju”.
Sankcje na Rosję wyznaczają granice współpracy
Idea friend-shoringu jest w szczególności promowana przez Stany Zjednoczone. Widzą ją jako korzystną dla całego Zachodu i jego sojuszników alternatywa wobec łańcuchów typu offshore. Powodem są narastające napięcia krajów transatlantyckich z blokiem państw Euroazji. Dało się to odczuć w słynnym przemówieniu Joe Bidena w Warszawie.
Musimy zachować jedność, że demokracje stoją razem. Wszyscy, także tutaj w Polsce, musimy odrobić pracę domową każdego dnia. Dlatego właśnie przybywam do Europy z konkretnym przesłaniem dla NATO, G7 i UE, dla wszystkich krajów kochających wolność. Musimy zobowiązać się do zjednoczenia przez najbliższe lata. Nie będzie łatwo, ale to cena, którą płacimy, ponieważ mrok autokracji nie da rady sprostać kagankowi wolności, który oświetla naszą drogę.
wskazał Prezydent USA Joe Biden, podczas wystąpienia na Zamku Królewskim, 26 marca
USA, jako rdzeń friend-shoringu widziałyby w łańcuchu dostaw kraje należące do wspólnoty transatlantyckiej (USA i UE), a także inne, połączone z nimi szeregiem sojuszy, np.: Australię, Kanadę, Koreę Południową, Japonię, czy Tajwan. Jako głównego przeciwnika eksperci wskazują Rosję i coraz większe uzależnienie gospodarcze od Chin. Potwierdza to chociażby mapa sankcji nałożonych na Rosję, gdzie tylko USA i ich sojusznicy nałożyli je, przy bierności reszty świata.
Friend-shoring ma nadać impuls łańcuchom dostaw
Zaufani partnerzy w biznesie dają większe gwarancje na wytworzenie odpornych na globalne zawirowania łańcuchów dostaw. Dotyczy to także wzajemnego handlu krytycznymi materiałami. Taka idea przyświeca promowanemu pomysłowi. Jakie są zatem podstawowe założenia friend-shoringu? Na pierwszy plan wysuwa się utrzymanie dolara, jako głównej waluty rezerwowej i rozliczeniowej świata. Dodatkowo mile widziane byłoby euro, jako waluta transakcyjna. Wato przy tym nadmienić, że Chiny już od roku 2015 tworzą własny, alternatywny wobec SWIFT system transakcji międzynarodowych – CIPS (Cross-Border Interbank Payment System). Swój handel rozlicza w nim już ponad 100 państw. Docelowo friend-shoring ma być plurilateralny. Państwa spełniające wysokie standardy w odniesieniu do pracy, środowiska, ochrony prywatności, traktowania biznesu i usług cyfrowych, mogą się przyłączyć do partnerstwa. Zmniejszenie zależności od państw trzecich i redukcja nierównowagi w handlu ma w założeniu pobudzić produktywność w krajach zaprzyjaźnionych.
Friend-shoring nie oznacza izolacjonizmu USA
Partnerstwo, według przedstawicieli rządu USA, nie ma na celu zastąpić globalnego wolnego handlu, a zabezpieczyć interesy Zachodu.
Chciałabym, abyśmy zachowali korzyści płynące z głębokiej integracji gospodarczej z Chinami, a nie zmierzali w kierunku świata dwubiegunowego, ale niewątpliwie jest to niebezpieczeństwo, którym musimy się zająć. [1]
wskazała Janet Yellen, Sekretarz Skarbu USA
Dodatkowo Sekretarz Skarbu USA przyznała, że zabezpieczenie wewnętrznych łańcuchów dostaw jest priorytetem obecnej administracji.
Prezydent USA Joe Biden podpisał na początku 2021 roku rozkaz dokonania przeglądu amerykańskich łańcuchów dostaw w celu zmniejszenia zależności od zagranicznych dostawców.
przekonuje Janet Yellen
Globalne opodatkowanie wpisuje się w ideę
Przestrzeganie wymagań globalnego minimalnego podatku od zagranicznych zysków przedsiębiorstw jest także jedną z podstaw światopoglądowych współdziałania grupy państw w ramach friend-shoringu. Jednym z założeń globalnej taksacji jest przeniesienie praw do opodatkowania z krajów, w których przedsiębiorstwa mają siedzibę, do miejsc końcowej sprzedaży towarów i usług. Ostatnim podkreślonym elementem jest zachowanie istotnej roli Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW). Instytucja ma dalej stać na straży globalnej stabilizacji finansowej, a także organu mającego gasić i załagadzać przyszłe kryzysy. Nie da się ukryć faktu, że friend-shoring ma sporo wątków politycznych i jest formą odpowiedzi na nadchodzące wyzwania geopolityczne. Co więcej, zauważalna jest w nim wiodąca rola Stanów Zjednoczonych. Obawiają się one utraty pozycji lidera, osiągniętej po II wojnie światowej, dzięki porozumieniu w Bretton Woods. Całkiem możliwe, że dzięki temu Zachód zrozumie, że długofalowym błędem było wygaszanie produkcji dóbr na miejscu na rzecz dużego uzależnienia się od dostaw z innych kontynentów.
Wystąpienie Sekretarz Skarbu USA na Radzie Atlantyckiej
[1] New Atlanticist, April 13, 2022. Transcript: US Treasury Secretary Janet Yellen on the next steps for Russia sanctions and ‘friend-shoring’ supply chains, https://www.atlanticcouncil.org/news/transcripts/transcript-us-treasury-secretary-janet-yellen-on-the-next-steps-for-russia-sanctions-and-friend-shoring-supply-chains/