Transport intermodalny w Polsce przeżywa od 2022 roku kryzys. Intensywniejsza popularyzacja stosowania kontenerów w przewozach i zwiększenie liczby punktów przeładunkowych dla naczep, całych zestawów lub nadwozi wymiennych, pomogłaby rozwinąć kolejowy transport intermodalny w Polsce. Wskazało tak ponad 50% badanych przez UTK załadowców i przewoźników. Jak można pobudzić rozwój transportu intermodalnego i przełamać kryzys? Jakie są jego największe bariery rozwojowe? Odpowiedzi na te pytania znalazły się w wydanym przez Urząd Transportu Kolejowego raporcie z badania ankietowego „Raport konsultacje z rynkiem towarowym 2023”.
Źródło: UTK, Raport konsultacje z rynkiem towarowym 2023, s. 25-26.
UTK wziął pod lupę transport towarowy
Badaniu został poddany cały rynek kolejowego transportu towarowego w Polsce. Transport intermodalny także miał w nim swoje miejsce. Ankietowano podmioty korzystające z usług transportu kolejowego, a także samych przewoźników kolejowych. Co więcej, przepytano organizacje reprezentujące przedsiębiorców korzystających z usług kolejowych, przedstawicieli i użytkowników bocznic, a także zarządców infrastruktury. Wśród respondentów znalazły się także podmioty ogólnie powiązane z branżą kolejową, czy też bezpośrednio zainteresowane wykorzystaniem transportu szynowego.
„Tiry na tory” – mit czy przyszłość?
Po wieloletnim i nieprzerwanym okresie wzrostu wolumenów, który w latach 2012-2021 wyniósł aż 177%, kolejowy transport intermodalny wszedł w okres bessy. Pomiędzy 2021 a 2022 rokiem odnotowano 3% spadek, co przełożyło się ostatecznie na 2 832 tys. TEU. Rok 2023 zapisał się pogłębieniem negatywnego trendu, w każdym z kwartałów. Według UTK, w kwartałach I-III kolej obsłużyła 1 796 tys. TEU. Porównując to z analogicznym okresem 2022, to spadek wyniósł aż 21,6%. Co więcej, Nowy Jedwabny Szlak dołował. W 2023 roku wolumeny między Chinami a Małaszewiczami spadły o 35%. Według danych ERAI, zawierających statystyki za cały 2023 rok, wolumeny przewiezionych ładunków na Nowym Jedwabnym Szlaku wyniosły odpowiednio:
- Chiny-Małaszewicze: 109 086 TEU (-35%)
- Małaszewicze-Chiny: 3 532 TEU (-67%)
Gdzie szukać rozwiązania problemów? Statystyki przewozów z Chin do Małaszewicz w latach 2017-2023 [więcej tutaj]
Transport intermodalny potrzebuje punktów przeładunkowych
UTK zapytał się, jakie działania mogą pomóc w przenoszeniu towarów z dróg na kolej, z wykorzystaniem jednostek intermodalnych? Około 57% respondentów wskazało na popularyzację jednostek kontenerowych. Z kolei ok. 56% uwzględniło konieczność zwiększenia liczby punktów przeładunkowych dla naczep, całych zestawów lub nadwozi. Wśród odpowiedzi z ponad 20% wskazaniami, znalazły się też: zwiększenie punktualności i skrócenie czasu przejazdu pociągów intermodalnych. Poruszono także kwestię obniżenia stawek za dostęp do infrastruktury kolejowej czy ulgi przewozowej. Co ciekawe, przymusowe rozwiązania administracyjne cieszyły się umiarkowaną popularnością. Na wprowadzenie obowiązku przewozu towarów koleją na dystansie powyżej 350 km wskazało jedynie ok. 17% respondentów.
Infrastruktura intermodalna do poprawy
UTK przyjrzał się kwestii infrastruktury liniowej i punktowej, która stanowi bariery dla rozwoju transportu intermodalnego. Ponad 58% badanych uznało konieczność rozbudowy infrastruktury kolejowej, usprawniającej ruch w obrębie terminali (tory odstawcze, bocznice). Podobnie branża widzi konieczność zwiększenia liczby małych terminali. Wśród istotnych problemów znalazły się też: inwestycje w infrastrukturę do załadunku/rozładunku kontenerów po stronie klientów/operatorów bocznic (38,2%), konieczność lepszej współpracy pomiędzy operatorami terminali a zarządcami infrastruktury (37,6%).
Terminale intermodalne i bocznice
Respondenci nie byli jednomyślni w ocenie dostępu do terminali i bocznic. Najwięcej osób nie miała zadnia w tym temacie (48%). Pozytywnie oceniło ją 3 na 10 badanych, a 2 na 10 negatywnie. Spośród negatywnych opinii narzekano na zbyt małą liczbę i dostępność istniejących terminali.
Zbyt wolne prace modernizacyjne na infrastrukturze liniowej
Niestety, pomimo wieloletnich inwestycji w remonty linii kolejowych, badani nie widzą, aby przynosiły one zadowalające efekty. Prawie 4 na 10 badanych nie widziało żadnych efektów realizowanych inwestycji. Tylko 24,7% odczuło poprawę, a blisko 14% wręcz negatywne skutki. Osoby, które wyraziły pozytywne opinie wskazały na zwiększenie dopuszczalnych prędkości handlowych oraz zwiększenie dopuszczalnego nacisku osi. Na drugim biegunie umiejscowiono pogorszenie przepustowości sieci oraz brak tras alternatywnych, opóźnienia i związane z tym rosnące koszty działalności dla przewoźników.
Transport intermodalny cierpi na wysokie koszty dostępu do infrastruktury
UTK postanowił zapytać się, czy zmniejszenie o 50% kosztów dostępu do infrastruktury kolejowej pobudziłoby przewozy intermodalne w badanych przedsiębiorstwach. Generalnie, bo 46,7% badanych podmiotów zwiększyłaby liczbę przewożonych ładunków transportem intermodalnym. Zwiększenie maksymalnie o 1/4 zadeklarowało 26,9%. Jeden na dziesięciu badanych zadeklarował wzrost nie większy niż o połowę. Z kolei, 9,7% mogłoby o ponad połowę zwiększyć liczbę wolumenów przewożonych koleją. Na przeciwległym biegunie znalazło się 12,9%, którzy wprost stwierdzili, że niższe koszty jedynie polepszą ich marżę lub pokryją inne wzrastające koszty, czyli nie wpłynie to na ich decyzje. Jedna trzecia nie miała zdania w tym temacie lub problem ich nie dotyczył.
Nie polityka klimatyczna ale koszty i stan infrastruktury pobudzi transport intermodalny
Blisko 30,6% respondentów wskazało, że unijna polityka Zielonego Ładu nie wpłynie na zwiększenie atrakcyjności sektora kolejowego. Odmiennego zdania było jedynie 16,1%. Pozostali pytani nie mieli w tym temacie opinii.
W tym pytaniu większość respondentów (83,9%) nie zgadza się ze stwierdzeniem, że wprowadzenie polityki Zielonego Ładu wpłynie na zwiększenie zainteresowania sektorem kolejowym
podaje UTK.
Pomimo obecnego kryzysu, większość badanych, bo ok. 58% uznało, że do 2030 roku udział transportu kolejowego w przewozach towarowych będzie wzrastał. Jednakże, w dominującym odsetku (47,3%) jedynie nieznacznie.
Prognoza wzrostu udziału transportu kolejowego w poszczególnych grupach respondentów
Źródło: UTK, Raport konsultacje z rynkiem towarowym 2023, s. 37.
W pytaniu o prognozy rozwoju transportu kolejowego do 2030 r. zauważalne jest pozytywne podejście respondentów, gdyż 86% z nich uważa, że transport kolejowy zwiększy lub utrzyma swój udział w transporcie przewozów ogółem
oceniają autorzy raportu UTK.
