Niemcy jako pierwszy kraj w Unii Europejskiej postanowił wprowadzić już 1 grudnia 2023 roku opłatę emisyjną doliczaną za dostęp do infrastruktury drogowej. Tym samym, jako pierwsze państwo zastosuje nowe unijne regulacje dla ciężkich przewozów towarowych. Wyszczególniono w nim 5 klas pojazdów, uszeregowanych w zależności od poziomu emisji CO2 przypadającej na tonokilometr. Do jego wyliczenia wzięto uśrednione zużycie paliwa, wyliczone na podstawie wskazań systemu VECTO, dla określonego pojazdu. Niemcy od razu wprowadziły najwyższe stawki, jakie ujęto w widełkach unijnej dyrektywy. Okazuje się jednak, że Unia Europejska dała członkom czas do 2026 roku i swobodę w implementacji stawek dla w/w regulacji. Jak to wpłynie na polski transport międzynarodowy?
Niemcy wdrażają opłatę emisyjną jako pierwsze
Minęło niewiele czasu od podjęcia decyzji o podwyżkach, do wdrożenia ich w życie. Dopiero 20 października zakończył się w Niemczech proces legislacyjny implementacji dyrektywy. Wprowadzenie opłat uzależnionych od poziomu emisyjności i wpływu na środowisko jest implementacją unijnych przepisów (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/362), wedle których dotychczasowe uśrednione opłaty za przejazd, naliczane od kilometra są systemem niesprawiedliwym.
Opłaty za korzystanie z infrastruktury oparte na czasie z natury rzeczy nie odzwierciedlają dokładnie rzeczywistych kosztów generowanych przez użytkowanie dróg i z podobnych powodów nie są skuteczne pod względem zachęcania do bardziej ekologicznego i efektywniejszego funkcjonowania lub do zmniejszenia zatorów komunikacyjnych
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/362.
Wysokość opłat pozostaje w gestii państw członkowskich UE
Wskazane regulacje opłat za korzystanie z dróg w Unii Europejskiej przyjęto w lutym 2022 roku. Będą one dotyczyły wszystkich krajów członkowskich. Jednak mają one zostać implementowane do krajowych przepisów prawnych dopiero do 25 marca 2024 roku. Nie oznacza to ich automatycznego wejścia w życie. Pozostaje ono, wraz z ostateczną wysokością opłat, w gestii poszczególnych krajów. Niemcy postanowiły jednak zastosować najwyższą taryfę od razu.
Należy zauważyć, że nowe unijne ramy opłat za korzystanie z dróg nakładane na państwa członkowskie dają im dużą swobodę decyzyjną. Na przykład, jeśli chodzi o opłaty pobieranie za zanieczyszczenie powietrza, staną się obowiązkowe dopiero od 2026 roku. Nie ma obowiązku stosowania podwójnej opłaty za emisje CO2 poprzez zróżnicowanie stawek w zależności od poziomu emisji CO2 pojazdu, wraz z pobieraniem zewnętrznego kosztu CO2
wskazuje IRU.
Unijna dyrektywa wyraźnie wskazała datę 25 marca 2026 roku jako ostateczną granicę wprowadzenia opłat emisyjnych dla pojazdów ciężkich na sieci dróg płatnych. Co więcej, wprowadziła także odstępstwo od naliczania opłaty środowiskowej, jeśli doprowadziłoby to do przetrasowania ruchu ciężkiego na inne drogi, pogarszając tym samym poziom bezpieczeństwa i ochrony środowiska.
Na zasadzie odstępstwa od akapitu pierwszego państwa członkowskie mogą zadecydować o niestosowaniu opłaty z tytułu kosztów zewnętrznych na tych odcinkach dróg, w przypadku gdy prowadziłoby to do zmiany tras ruchu pojazdów powodujących największe zanieczyszczenia, wywołując negatywne skutki w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego i zdrowia publicznego
wyjaśnia dyrektywa UE.
Niemcy rozszerzą nowe myto na pojazdy o dmc 3,5-7,5 tony
Od 1 lipca 2024 roku nowy system opłat za dostęp do infrastruktury drogowej zostanie rozszerzony na lżejsze pojazdy dostawcze o dmc 3,5-7,5 tony. Co więcej, pojazdy przegubowe będą podlegać opłacie drogowej tylko wtedy, gdy dmc pojazdu ciągnącego przekroczy 3,5 tony. Pojazdy bezemisyjne o masie całkowitej do 4,25 tony będą na stałe zwolnione z opłat drogowych.
Pięć klas emisyjności pojazdów ciężarowych i 5 różnych stawek za km
Wprowadzając nowe stawki za dostęp do infrastruktury drogowej, poszerzające je o opłatę związaną z emisyjnością, uszeregowano pojazdy na 5 klas. Zastosowano kryterium poziomu emisji CO2 przypadającej na tonokilometr. Do jego wyliczenia wzięto uśrednione zużycie paliwa, wyliczone na podstawie wskazań systemu VECTO (Vehicle Energy Consumption Calculation Tool), dla określonego pojazdu [więcej o systemie VECTO]. W najbardziej ekologicznej V klasie ujęto wszystkie bezemisyjne pojazdy. Głównie są one napędzane elektrycznie za pomocą baterii lub ogniw wodorowych. Dla nich niemieckie ustawodawstwo tymczasowo odstąpiło od naliczania dodatkowej opłaty.
Podział pojazdów ciężarowych na klasy pod względem emisyjności
| Klasa | Charakterystyka pojazdu | Opłata środowiskowa w Niemczech [EUR/km] |
|---|---|---|
| V | Pojazdy bezemisyjne (elektryczne, wodorowe) | 0,0 centów *do 31.12.2025 |
| IV | Zaawansowane pojazdy hybrydowe (niskoemisyjne pojazdy ciężkie) | 7,9 centów |
| III | Pojazdy na Diesel (o emisjach CO2 o więcej niż 8 % poniżej ścieżki redukcji emisji w okresie sprawozdawczym roku Y) | 14,2 centów |
| II | Pojazdy na Diesel (więcej niż 5 % poniżej ścieżki redukcji emisji w okresie sprawozdawczym roku Y) | 15,0 centów |
| I | Pojazdy zarejestrowane po raz pierwszy przed 1 lipca 2019 roku (pojazdy, które nie należą do żadnej z klas emisji CO2) | 15,8 centów |
W IV klasie znalazły się niskoemisyjne pojazdy ciężkie, do których możemy zaliczyć wszelkiej maści hybrydy. Dla nich dodatkowa opłata wyniesie od 1 grudnia 7,9 centa od każdego kilometra. W klasach III i II znalazły się pojazdy klasyczne o ograniczonej emisyjności. Dyrektywa zdefiniowała III klasę, w oparciu o emisje CO2 o większą niż 8 % poniżej ścieżki redukcji emisji. Będę one musiały dopłacić w Niemczech 14,2 centa. Opłata wzrasta dla kolejnej, II klasy o 15 centów. Najbardziej emisyjne pojazdy ciężarowe ujęto, jako bezklasowe w I klasie. W praktyce oznacza to pojazdy zarejestrowane po raz pierwszy przed 1 lipca 2019 roku. Dla nich opłata wyniesie 15,8 centów. Realnie te pojazdy ciężarowe z najniższej klasy zapłacą aż o 83% większą stawkę niż dotychczas.
Unia Europejska określiła widełki wysokości opłat
Unia Europejska, wbrew powszechnym twierdzeniom nie narzuciła obligatoryjnie górnej stawki opłat. Pozostawiła to w gestii państw członkowskich. Zgodnie z artykułem 7ga Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/362, państwa same mają określić wysokość poszczególnych obniżek stawek, uzależnionych od klasy emisyjności. Dla II kasy pojazdów ulga może wynieść między 5–15%, w porównaniu z opłatą mającą zastosowanie do I klasy emisji CO2. W przypadku III klasy jest to ulga o 15–30%, dla IV 30–50%, a dla V określono ją na poziomie 50–75 % w porównaniu z opłatą mającą zastosowanie do I klasy emisji CO2. W chwili obecnej dla pojazdów bezemisyjnech możliwe jest ich całkowite zwolnienie z dodatkowej opłaty. Jednak od dnia 1 stycznia 2026 r. takie ulgi muszą być ograniczone do 75 %. W przypadku Niemiec całkowite zwolnienie z dodatkowej opłaty emisyjnej potrwa do końca 2025 roku. Od 1 stycznia 2026 Niemcy wprowadzą dla nich 75% ulgę.
Niemcy zarobią 30,5 miliarda euro na nowym mycie
Portal 40ton.net podał, że według niemieckich szacunków:
w okresie 2024-2027, droższe oraz rozszerzone myto dostarczy im [Niemcom, dop. red.] dodatkowe 30,5 miliarda euro
wskazuje cytowany serwis.
Środki mają być po połowie rozdzielone na poprawę infrastruktury drogowej i wsparcie efektywności transportu kolejowego.
Opłaty uderzą w przewoźników
Nowe opłaty w Niemczech rodzą za sobą kilka problemów. Zważywszy na tranzytowy charakter tego kraju i dużą ilość dostaw do niego samego, nowe stawki uderzą w przewoźników. Krótki okres czasu od ustanowienia przepisów do ich wdrożenia w życie nie pozwolił przewoźnikom rozpocząć procesu negocjacji nowych kontraktów. Co więcej, na rynku brakuje wydajnych bezemisyjnych pojazdów ciężkich, które będą zwolnione z nowych opłat. Oznacza to w praktyce, że są niewielkie możliwości zniwelowania przez przewoźników nowych taryf.
Austria i Dania także wprowadzą podwyżkę opłat
Po Niemczech pierwszym krajem, który wprowadzi nowe stawki będzie Austria. Dokona tego już 1 stycznia 2023 roku. Podwyżka opłat będzie jednak realizowana stopniowo. Rok później, 1 stycznia 2025 roku uczyni to Dania.
Kalendarz wprowadzania nowych opłat w poszczególnych krajach UE
| Lp. | Kraj | Data wprowadzenia nowych opłat |
|---|---|---|
| 1. | Niemcy | 2023.12.01 2024.07.01 – dmc 3,5-7,5 t |
| 2. | Austria | 2024.01.01 |
| 3. | Dania | 2025.01.01 |