Dane z raportu PITD wskazują, że zastosowanie automatycznych procesów w portach może zwiększyć ich przepustowość do 10 tys. TEU na jeden akr powierzchni. Przy manualnych operacjach, capacity szacuje się na 5-7 tys. TEU. Dodatkowo można przy tym osiągnąć redukcję kosztów zatrudnienia o 40-70%. [2] Z kolei, raport Seatrade Maritime określa, że w chwili obecnej zaledwie 1% portów, które wdrożyły systemy automatyczne lub półautomatyczne może pochwalić się pełną automatyzacją swoich operacji. [1] Dlaczego porty morskie dopiero zaczynają swoją rewolucję technologiczną, skoro automatyzacja potrafi wygenerować takie oszczędności? Co stoi na przeszkodzie szerszemu wdrażaniu automatycznych technologii?

Automatyczne porty morskie – czyli jakie?
Autorzy raportu Polskiego Instytutu Transportu Drogowego: „Transport intermodalny. Automatyzacja, technologia, infrastruktura i tabor”, szczegółowo definiują terminale automatyczne i półautomatyczne.
Terminal półautomatyczny (a semi-automated terminal) posiada zautomatyzowane pole składowe. Z kolei terminal automatyczny (a fully automated), to taki, w którym wszystkie elementy są zautomatyzowane i zsynchronizowane ze sobą (tj. nabrzeże i pole składowe). [2]
Raport: „Transport intermodalny. Automatyzacja, technologia, infrastruktura i tabor„
Oznacza to, że automatyczny terminal kontenerowy charakteryzuje się scentralizowanymi operacjami. Zaczynają się one już od bram terminalu, a kończą na umieszczeniu kontenera lub ładunku we właściwym statku.
Pobierz bezpłatny RAPORT
Więcej szczegółów i danych w bezpłatnym raporcie Polskiego Instytutu Transportu Drogowego: „Transport intermodalny. Automatyzacja, technologia, infrastruktura i tabor„.
Co można zautomatyzować w portach morskich?
Eksperci z Marine Insight wymieniają główne obszary, gdzie z powodzeniem można zastosować w pełni automatyczne technologie:
- Zabezpieczenie bramy terminalu podczas wjazdu lub wyjazdu ładunku;
- Zautomatyzowanie procesu związanego z dokumentacją kontenera lub ładunku przy bramie terminalu portowego, np.: ważenie kontenerów, dokumentacja celna, itp.;
- Operacje na pomoście wagowym podczas wjazdu ładunku lub kontenera;
- Alokacja składowania;
- Przemieszczanie ładunku pojazdami AGV lub dźwigami na przydzielone tymczasowe stanowiska lub bezpośrednio na statek lub do oczekującego pojazdu (ciągnik z naczepą lub pociąg);
- Przemieszczanie ładunku na statek lub brzeg przy użyciu dźwigów STS;
- Śledzenie kontenerów, np. za pomocą technologii RFID;
- Raportowanie. [4]
Azja liderem automatyzacji portów morskich
Z roku na rok sukcesywnie zwiększa się liczba automatycznych lub półautomatycznych terminali morskich. Jednak nie jest to takie tempo, jakiego możnaby się spodziewać, obserwując postęp w technologiach IT.
W 2019 roku na świecie funkcjonowało 15 terminali automatycznych oraz 34 półautomatycznych. W 2020 r. było ich już 48, z czego w pełni automatycznych 18, a półautomatycznych – 30. Najstarszy z nich – Hutchison Port Holdings ECT Delta w Rotterdamie – zautomatyzowano w 1993 r.
Raport: Transport intermodalny. Automatyzacja, technologia, infrastruktura i tabor, s. 187 [2]
Obecnie ta liczba doszła do 53 terminali na całym świecie.
Według OECD obecnie za pośrednictwem w pełni zautomatyzowanych lub półautomatycznych systemów wdrożonych w 53 terminalach obsługuje się około 4% całej globalnej przepustowości terminali kontenerowych. Spośród nich 32% znajduje się w Azji; 28% w Europie; 13% w Oceanii, 11% w USA. Pełna automatyzacja występuje w mniej niż 1% wskazanych terminali
wskazują autorzy raportu Seatrade Maritime. [1]
Czynniki infrastrukturalne i społeczne hamulcem automatyzacji
Specjaliści rynku morskiego wskazują dwie grupy czynników spowalniających automatyzację portów morskich. Pierwszą są kwestie infrastrukturalne. Kolejne są czynniki ludzkie. Wśród tych pierwszych najczęściej pojawiają się niedostateczne wymiary i konstrukcja danego terminalu. Brak kosztownego sprzętu – nowoczesnych dźwigów lub pojazdów autonomicznych, których koszt zakupu jest wysoki. Inne z kolei, to model operacyjny lub brak nowoczesnych systemów informatycznych. Często problemem jest brak standaryzacji instalacji i urządzeń. [1] Drugą grupą czynników hamującą inwestycje w nowoczesne technologie są kwestie społeczne. Tania siła robocza, skonfrontowana z wysokimi kosztami wejścia w nowoczesne technologie, zniechęca menedżerów do strategicznych decyzji. Dodatkowo pojawia się presja władz na zachowanie miejsc pracy, w sytuacjach występowania wysokiego bezrobocia w danym kraju. Często w dużych portach morskich udziały posiadają publiczne podmioty, kontrolowane przez władze państwowe.
Zwiększenie punktualności statków zmniejszyło zatory w portach

Do niedawna rynek morski charakteryzował się dużym zapotrzebowaniem na transport. Często brakowało kontenerów, występowały zatory, a w konsekwencji zmniejszenie punktualności statków. Szczyt punktualności przypadł na przed-pandemiczny rok 2019, gdzie przekroczyła ona 80%. W okresie dużego zapotrzebowania na transport po pandemii, zaczęła sukcesywnie spadać, dochodząc do zaledwie 30% w styczniu 2022 roku. Ochłodzenie gospodarcze, a tym samym zmniejszenie popytu na transport, przy wzroście podaży miejsc na kontenerowcach, doprowadziło do poprawy punktualności statków. Według Sea-Intelligence, w marcu 2023 odnotowano ją na poziomie 63%. [6] Co to oznacza w praktyce? Dobry czas przypływu i odbioru kontenerów skraca czas ich niepotrzebnego składowania. Zmniejsza się zatem presja na bardziej szczegółowe planowanie większą efektywność na placach składowych. Tym samym inwestycje w większą automatyzację przestają być pilną potrzebą.
Inwestycje w automatyzację portów morskich nie ustają
Pomimo oporów związanych z automatyzacją portów morskich, istnieją pozytywne przykłady inwestycyjne. Port kontenerowy Felixstowe zainwestował we flotę 100 autonomicznych i elektrycznych ciężarówek Q-Truck. Będą one kontrolowane przez technologie związane ze sztuczną inteligencją oraz dane o pozycjonowaniu. Jak podaje portal Intermodal News:
Pojazdy Q-Truck posiadają 100-milowy zasięg działania i zdolność do transportu do 75 ton ładunku. Według Westwell, najnowszy model jest wyposażony w wiele czujników, w tym w przemysłową lornetkę dalekiego zasięgu i precyzyjną lornetkę AI oraz LiDAR (urządzenie detekcji, służące do pomiaru odległości poprzez oświetlanie celu światłem laserowym i pomiar odbicia za pomocą czujnika)
Intermodal News [3].
Porty morskie będą się automatyzować
Według ekspertów z Warash Martime School zwiększenie nacisku na automatyzację w portach morskich przyniesie korzyści dla całego łańcucha dostaw. Są oni nastawieni optymistycznie, co do dalszej automatyzacji.
Dzięki większej cyfryzacji w portach i wykorzystaniu narzędzi, takich jak blockchain, zwiększona zostanie wydajność i bezpieczeństwo, poprzez wykorzystanie autonomicznych dronów do logistyki i badań oraz zwiększone autonomiczne bezpieczeństwo portów
wskazuje raport Seatrade Maritime [1].
Przypisy
[1] Fields C., Automation journey only just beginning, [w:] Seatrade Maritime, Global Ports Report 2023, https://report.seatrade-maritimhttps://report.seatrade-maritime.com/41645/91832/index.html?utm_medium=comarketing&utm_source=seatrade-maritime.com&utm_campaign=articlee.com/41645/91832/index.html?utm_medium=comarketing&utm_source=seatrade-maritime.com&utm_campaign=article [dostęp: 20.06.2023].
[2] Świeboda J., Majowicz A., Pająk A., i inni, Transport intermodalny. Automatyzacja, technologia, infrastruktura i tabor, Polski Instytut Transportu Drogowego, Wrocław, czerwiec 2021, https://pitd.org.pl/wp-content/uploads/2021/12/Transport-intermodalny_Automatyzacja-technologia-infrastruktura-i-tabor.pdf
[3] Stefaniak P., Rewolucja AI w portach staje się faktem, a cel – „zielony” port, Intermodal News, https://intermodalnews.pl/2023/06/07/rewolucja-ai-w-portach-staje-sie-faktem-a-cel-zielony-port/ [dostęp: 20.06.2023].
[4] Menon H., What Are Automated Container Terminals?, Marine Insight, https://www.marineinsight.com/ports/what-are-automated-container-terminals/ [dostęp: 20.06.2023].
[6] Sea-Intelligence, Schedule reliability continues to increase in March 2023, https://www.sea-intelligence.com/press-room/203-schedule-continues-to-increase-in-march-2023 [dostęp: 20.06.2023].