Po latach ciągłych wzrostów, transport intermodalny w 2022 roku zaczął odnotowywać spadki. Geopolityczne konsekwencje wojny na Ukrainie oraz spowolnianie gospodarcze pomieszały szyki przewoźnikom intermodalnym. Dotyczy to zarówno Polski, jak i przewozów na Nowym Jedwabnym Szlaku. Według UTK, w 2022 roku koleją przewieziono 2 836 tys. TEU. Rok wcześniej liczba ta zbliżała się prawie do 3 tys. Oznacza to spadek o 84 tys. (2,9%) [1]. Spadek dotyczył także liczby obsługiwanych kontenerów w polskich portach morskich, która zmniejszyła się o 3,89%. [3] Z kolei, według statystyk ERAI, kolejowy transport intermodalny na Nowym Jedwabnym Szlaku do Europy zmalał między styczniem 2023 a 2022 roku aż o 33,91%, osiągając 290,5 tys. TEU. [2]. Jaka rysuje się przyszłość tego sektora? Czy następuje deglobalizacja i przenoszenie produkcji w bliższe geograficznie rejony?
Transport intermodalny w 2022 w cieniu spadków
Niemal od 2012 roku transport intermodalny w Polsce charakteryzował się trendem wzrostowym. Niestety dane UTK wskazują, że w 2022 roku zanotowano spadki. Najlepszy był 2021, gdzie wypracował on 2 920 tys. TEU. W zeszłym, 2022 roku było to już tylko 2 836 tys. TEU. Oznacza to zatem spadek o 2,94%. Niestety to nie koniec spadków.
W 2022 r. udział masy przewiezionej koleją w ramach transportu intermodalnego w masie ładunków przewiezionych koleją ogółem stanowił 10,5% o 0,4 punktu procentowego mniej niż w 2021 r. Udział pracy przewozowej zrealizowanej przez kolej w transporcie intermodalnym w 2022 r. wyniósł 13,8% o 0,8 punktu procentowego mniej niż rok wcześniej
wskazuje UTK. [1]
Wyraźnie widać, że zmniejszenie handlu ze wschodem w skutek sankcji odbiło się na przewoźnikach intermodalnych, którzy przewożą na dalekich dystansach. Pokazują to też dane zarejestrowane na przejściu granicznym Brześć – Terespol. Jak podaje „Rzeczpospolita”, między rokiem 2022 a 2021 ruch na wskazanym przejściu spadł o ok. 99 tys. TEU. Zmalał w tym okresie z poziomu 476 tys. TEU do 377 tys. TEU. [2] Stanowiło to redukcję aż o prawie 21%, zaledwie w ciągu jednego roku. Obok zamrożenia handlu ze wschodem należy też dodać spadający popyt w związku z osłabieniem koniunktury gospodarczej.
Transport intermodalny w 2022 roku na Nowym Jedwabnym Szlaku z zawirowaniami
Chińskie koleje nie podają dokładnych danych dotyczących ruchu na poszczególnych destynacjach na Nowym Jedwabnym Szlaku, jednak poszczególne portale na podstawie danych operatorów starają się przedstawiać pewne szacunki. Niestety różnią się one od siebie. Jednak daje się zauważyć, że na kierunku Chiny – Europa zauważono spadki. Co prawda w 2022 roku według oficjalnych statystyk 16 tys. pociągów przewiozło 1 600 tys. TEU, co było 10 wzrostem w stosunku do 2021. Jednak był on w dużej mierze wygenerowany przez zwiększenie wymiany handlowej między Chinami a Rosją.
Liczba pociągów jadących do Europy maleje, podczas gdy liczba pociągów jadących do Rosji znacznie rośnie. Rosja i Białoruś stały się głównymi miejscami docelowymi chińskich pociągów. W rzeczywistości niektóre firmy podają, że przed wojną 80% ich ładunków kolejowych trafiało do Europy, a tylko 20% do Rosji, ale teraz jest odwrotnie. W 2022 r. liczba pociągów z Chin do Europy spadła, przy czym znaczny spadek odnotowano w niektórych krajach, takich jak Włochy (-91,62%), Czechy (-79,81%), Holandia (-62,09%), Francja (-61,05%), Szwecja (-60%), Polska (-21,5%) i Niemcy (-38,81%).
wskazuje Alice Tang analityczka TSL na kierunku Nowy Jedwabny Szlak.
Potwierdza to Paweł Moskała, prezes zarządu Real Logistics w wywiadzie udzielonym dla intermodalnews.[5] Paweł Moskała wskazuje, że Europa Zachodnia straciła pozycję lidera w przewozach towarów z Chin z poziomu ok. 80% całej liczby pociągów. Pozostała reszta wysyłana była w inne destynacje, głównie azjatyckie lub rosyjskie.
Dane ERAI pokazują spadki na Nowym Jedwabnym Szlaku
Statystyki ERAI (Euroasian Rail Alliance Index) wskazuję na spadek przewozów na Nowym Jedwabnym Szlaku w 2022 roku, na trasie Chiny – Europa spadła nawet o 33,59% do poziomu 410,5 tys. TEU. Dzieląc to na poszczególne kraje, w analogicznym okresie to liczba TEU do Polski spadła o 13,41% (178,52 tys. TEU), do Niemiec o 55,16% (64,4 tys. TEU), Holandii 70,9%. Jedynie Węgry odnotowały aż 2 987% wzrostu do poziomu 6,2 tys. TEU. [6] Wspomniany wcześniej Paweł Moskała zaznacza jednak, że okres znaczących spadków w przewozach kolejowych powinien przejść do historii.
Pomimo wspomnianego wzrostu przewozów z Chin do Rosji. Nastąpi zatem ich stabilizacja, choć poziom wolumenów będzie mniejszy niż w 2021 r. Zatem na pewno pogłoski o śmierci NJS są przedwczesne
przekonuje Paweł Moskała na łamach intermodalnews. [5]
Porty morskie obsłużyły o 124 tys. TEU mniej
Rok 2022 charakteryzował się tendencją spadkową we wszystkich polskich portach morskich. Co prawda, ogólny tonaż wszystkich ładunków wzrósł. Głównie za sprawą importu surowców energetycznych i przejęciu części ruchu na rzecz Ukrainy, to dla transportu jednostek skonteneryzowanych zakończyły się wcześniejsze wzrosty. Łącznie odnotowano spadek na poziomie 123 698 TEU, co stanowiło zmniejszenie o 3,89% w stosunku do 2021 roku. Najmniejszy, bo nieco ponad 2% spadek zaliczył Gdańsk.
Zmniejszenie przeładunków nastąpiło z uwagi na ograniczone transshipmenty z/do rynku rosyjskiego. Port Gdynia oraz Port Szczecin-Świnoujście również na minusie
wskazują autorzy raportu Port Monitora. [3]
W Gdyni spadek był jeszcze większy, oszacowany na poziomie blisko 7,3%. Największy minus odnotowano w zespole portowym Szczecin-Świnoujście (8,23%).
Ceny energii podrożyły transport intermodalny w 2022 roku
źródło: infografiki portalu wysokienapiecie.pl
Rok 2022 zostanie zapamiętany jako okres dużych zawirowań na rynku energii elektrycznej. Według danych portalu wysokienapiecie.pl na początku roku 2022 ceny na rynku SPOT nawet spadały. Wszystko zmieniło się po 24 lutego. Nastały gwałtowne wzrosty, osiągając swój PIK w sierpniu na poziomie 1391 zł za MWh. Dla porównania w pandemicznym kwietniu 2020 roku było to zaledwie 150 zł. Najnowsze dane wskazują, że od dłuższego czasu ceny spadały i ustabilizowały się w kwietniu 2023 na poziomie 122 euro za MWh. Jak to się przekłada na transport intermodalny? Niestety znacząco podrożyło to ceny zakupu energii elektrycznej dla przewoźników intermodalnych. W lepszej sytuacji byli ci klienci, którzy posiadali umowy długoterminowe, ale i one zaczęły wygasać i musieli oni podpisywać kontrakty po nowych stawkach.
Z punktu widzenia przewoźnika, działającego zarówno w przewozach drogowych, jak i intermodalnych, to w chwili obecnej transport intermodalny się nie opłaca
wylicza Magdalena Szaroleta, dyrektor sprzedaży w Grupie Raben.
Kwartalne kontraktowanie zakupu energii szansą dla transportu intermodalnego
Perspektywy zakupu energii dla transportu intermodalnego nie zapowiadają się jednak optymistycznie. Na rynku jest dalej znaczna liczba niewiadomych. PKP Energetyka nie zostawia złudzeń, że w obecnym 2023 roku przewoźnicy odczują wzrost cen. [4] Jednym z pomysłów odciążających transport kolejowy, w tym transport intermodalny od wysokich kosztów zakupów energii trakcyjnej jest jej kwartalne kontraktowanie. Wskazuje na to Leszek Hołda z PKP Energetyka. Dodatkowo mają wejść w życie przepisy z ustawy gwarantującej ceny dla małych i średnich przewoźników.
Transport Intermodalny wymaga większego wsparcia
Czy w 2023 roku uda się zwiększyć przewiezione wolumeny w transporcie intermodalnym? Będzie to zależało od wielu czynników. Pierwszym musi być stabilizacja cen energii dla przewoźników. Być może rozwiązaniem byłyby systemy rekuperacji energii, pozwalające na mniejsze jej zużycie. Kolejną kwestią jest postulowana od dłuższego czasu zmiana w systemie opłat za dostęp do infrastruktury. Optymizmem napawa fakt, że opłaty dostępowe nie wzrosną w najbliższym czasie.
Zarządcy PKP PLK, Cargotor, PKP SKM w Trójmieście, Betrans i PGE Energia Ciepła S.A. Oddział Elektrociepłownia w Lublinie Wrotków poinformowali Prezesa UTK, że będą stosować na rozkład jazdy pociągów 2023/2024 cennik obowiązujący w dotychczasowym rozkładzie jazdy pociągów
pisze portal nakolei.pl
Przewoźnicy kolejowi postulują też o zmniejszenie kosztów, chcąc połączyć fundusze drogowy z kolejowym, tworząc jeden. Nowy Jedwabny Szlak powoli zaczyna napawać optymizmem. Jak wskazuje Alice Tang, widać też pewne ożywienie w chińskich portach, gdzie stycznia do marca 2023 r. odnotowano 3,854 mld ton przeładunków. Z kolei ładunki kontenerowe stanowiły 69,73 mln TEU, dając tym samym 3,5% wzrost r/r. Dodatkowo Chiński rząd planuje szereg działań mających a celu ożywić Nowy Jedwabny Szlak. Według profesora Bogdana Góralczyka, w wywiadzie dla Transport Managera, w tym roku odbędzie się trzeci szczyt Inicjatywy Pasa i Szlaku. [7] Sugeruje on podjęcie dużych inwestycji infrastrukturalnych, nakładów w zieloną gospodarkę, cyberprzestrzeń, a także planów wyjścia gospodarki Państwa Środka z pandemii.
Przypisy
[1] Urząd Transportu Kolejowego, 2022 – rok wyzwań dla przewozów intermodalnych, https://utk.gov.pl/pl/aktualnosci/19982,2022-rok-wyzwan-dla-przewozow-intermodalnych.html [dostęp: 10.05.2023].
[2] Przybylski R., Wojna na Ukrainie pomieszała szyki przewoźnikom intermodalnym, Rzeczpospolita, https://logistyka.rp.pl/szynowy/art38446401-wojna-na-ukrainie-pomieszala-szyki-przewoznikom-intermodalnym [dostęp: 10.05.2023].
[3] Ziajka E., Chmielecka A., Raport Port Monitora: Polskie porty morskie w 2022 roku. Podsumowanie i perspektywy na przyszłość, https://rigp.pl/images/Polskie%20porty%20w%202022%20roku.pdf [dostęp: 16.05.2023].
[4] NaKolei.pl, Jaka przyszłość czeka kolej pod względem cen energii trakcyjnej?, https://www.nakolei.pl/jaka-przyszlosc-czeka-kolej-pod-wzgledem-cen-energii-trakcyjnej/ [dostęp: 20.05.2023].
[5] Stefaniak P., Paweł Moskała: pogłoski o śmierci NJS są przedwczesne, https://intermodalnews.pl/2023/03/21/pawel-moskala-pogloski-o-smierci-njs-sa-przedwczesne/ [dostęp 20.04.2023].
[6] ERAI / index1520, ERAI data shows decline in rail freight between China and Europe in 2022, https://www.newsilkroaddiscovery.com/erai-data-shows-decline-in-rail-freight-between-china-and-europe-in-2022/
[7] Loos M., Chiny po XX zjeździe KPCh – powrót autorytaryzmu, https://www.transport-manager.pl/2023/04/28/chiny-po-xx-zjezdzie-kpch-powrot-autorytaryzmu/