Projekt Via Carpatia, jest efektem współpracy krajów Europy Środkowej, mającym na celu stworzenie nowego korytarza transportowego północ – południe. Pomiędzy portami w Kłajpedzie nad Morzem Bałtyckim i Salonikami nad Morzem Egejskim powstanie korytarz liczący około 8800 km. Przez nasz kraj przebiegnie odcinek o długości 712 km, w większości w śladzie drogi ekspresowej S19. O strategicznym znaczeniu projektu dla Polski i krajów Trójmorza rozmawiali eksperci, podczas webinaru „Via Carpatia – szanse i wyzwania”, zorganizowanego przez Ośrodek Debaty Międzynarodowej w Rzeszowie oraz Warsaw Institute.
Siłą Trójmorza są szlaki północ – południe
W celu zwiększenia wzajemnej współpracy gospodarczej i politycznej powołano do życia w 2015 roku, inicjatywę Trójmorza. W jej skład wchodzą: Austria, Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Rumunia, Słowacja, Słowenia i Węgry. Dla faktycznej kooperacji sygnatariuszy niezbędne są jednak inwestycje, zmieniające niekorzystny, w chwili obecnej, przebieg szlaków komunikacyjnych. Premiują one równoleżnikową oś tranzytową, kosztem rozwoju portów, ulokowanych w Trójmorzu. Dla nich niezbędne są powiązania w układzie południkowym.
Infrastruktura transportowa nie łączyła do tej pory państw Trójmorza. Wynikało do głównie z uwarunkowań geopolitycznych przed 1989 rokiem, które sprzyjały interesom głównego mocarstwa – ZSRR. Do tego należy dodać, że regiony Europy środkowej i wschodniej były ogólnie zapóźnione w poziomie rozwoju infrastruktury. Szlaki północ – południe zawsze stanowiły o naszej pozycji geopolitycznej i zamożności. Ich rozwój to wsparcie dla pozycji międzynarodowej Polski.
przekonuje Paweł Pawłowski, Warsaw Institute
S3 na zachodzie i Via Carpatia na wchodzie
Zachodnią osią komunikacyjną Trójmorza, będącą już niemal na ukończeniu, jest droga ekspresowa S3, w korytarzu E-65. Natomiast wschodnia oś oprze się na realizowanym projekcie Via Carpatia. Połączy ona: Litwę, Polskę, Słowację, Węgry, Rumunię, Bułgarię Grecję i Turcję. Poprzez odnogę, wychodzącą z węzła na wysokości Lublina (S17 – S10 –A1), powiąże port w Gdańsku ze szlakiem.
Via Carpatia, realizowana na polskim odcinku, za około 30 mld złotych, to platforma współpracy między państwami Europy środkowej i południowej. Stanowi narzędzie dla rozwoju Trójmorza, w aspektach: społecznym, gospodarczym, transportowym i obronnym.
przekonuje Rafał Weber, sekretarz stanu w Ministerstwie Infrastruktury
Docelowo należy też poszerzyć projekt drogowy Via Carpatia o komponent kolejowy, magistralę: Rail Carpatia.
uzupełnia Paweł Pawłowski
Znaczenie szlaku Via Carpatia
Polska zainicjowała projekt i dzięki niemu integruje kraje. Via Carpatia przyczyni się do wzmocnienia gospodarczego jednych z najbiedniejszych regionów UE, czyli wschodniej Słowacji oraz wschodnich Węgier. Pokazuje to, jak inwestycja ma olbrzymi wpływ na cały region środkowo-wschodniej Europy. Skalę zmian obrazuje skrócenie czasu przejazdu pomiędzy trzema największymi miastami wschodniej Polski, na odcinku 420 km: Białystok – Lublin – Rzeszów, z 6 do 4 godzin.
wskazuje Bartosz Kaczmarek, Fundacja Republikańska
Walka z wykluczeniem transportowym
Czasy przejazdu pomiędzy Warszawą a poszczególnymi stolicami wschodnich województw, są dziś niezadowalające. Występują też trudności w transporcie na samym Podkarpaciu.
Doraźnym efektem Via Carpatia dla całego Podkarpacia będzie szybsza komunikacja z Warszawą. Południe regionu wyczekuje drogi, gdyż w tej chwili, trudne uwarunkowania geograficzne uniemożliwiają skomunikowanie województwa z Rzeszowem. Nastąpi proces większej integracji. Co więcej, stolica regionu – Rzeszów stanie się ważnym węzłem komunikacyjnym, na styku autostrady A4 i drogi Via Carpatia (odcinek S19), co będzie stymulowało szybszy rozwój.
dodaje dr Ewa Leniart, Wojewoda Podkarpacka
Via Carpatia to wyzwanie inżynierskie i planistyczne
Najtrudniejszym odcinkiem, a co za tym idzie i najbardziej kosztownym, jest fragment drogi na południe od Rzeszowa, do przejścia granicznego w Barwinku. Inwestycja wymaga budowy wielu skomplikowanych obiektów inżynieryjnych, w tym długich tuneli.
W planach jest powstanie trzech tuneli, w niewielkiej odległości od siebie. Najdłuższy będzie liczył ponad 6 km, a najkrótszy poniżej 2 km. W 2018 roku musieliśmy powołać wielobranżowy Zespół ds. Bezpieczeństwa w Tunelach. Obecni w nim przedstawiciele: policji, straży pożarnej, ITD, zredagowali wytyczne dla projektantów, w zakresie bezpieczeństwa w tunelach.
wylicza dr Ewa Leniart
Kolejnym wyzwaniem jest docelowa przepustowość drogi, uwzględniająca przyszły wzrost liczby pojazdów.
Należy uniknąć błędów, które zdarzały się niedawno, przy projektowaniu autostrady A2, na odcinku Łódź – Warszawa. Drogę obliczono na mniejszy wolumen ruchu i już po kilku latach funkcjonowania zachodzi potrzeba rozbudowy. W przypadku trasy S8, pomiędzy Łodzią a Wrocławiem, przez okres 7 lat do roku 2021, nie wybudowano jakiejkolwiek stacji benzynowej, na odcinku 200 kilometrów. Już dzisiaj należy mieć na uwadze odpowiednie rozlokowanie MOP-ów i stacji benzynowych na Via Carpatia, aby były w stanie obsłużyć zwiększający się ruch pojazdów z roku na rok.
ostrzega Bartosz Kaczmarek
Inwestycja jest niezagrożona
W Ministerstwie Infrastruktury większych zagrożeń dla realizacji projektu Via Carpatia na obszarze naszego kraju nie widzimy. 6 odcinków zostanie oddanych jeszcze w tym roku. Kolejne 3 do 4 z początkiem następnego. W ciągu 2-3 miesięcy Lublin i Rzeszów zostaną połączone. Co więcej, do roku 2023 wszystkie odcinki znajdą się w systemie kontraktów „zaprojektuj i buduj”. Dalsze działania pozostają jedynie w rękach ekip budowlanych. Problemy mogą wystąpić tylko poza Polską, jednakże wszyscy są zdeterminowani. Państwa: Litwa, Węgry, a także siły polityczne od lewicy do prawicy, chcą zbudować drogę.
przekonuje Rafał Weber
Dzięki staraniom polskich europosłów, wpisano drogę Via Carpatia na listę priorytetowych inwestycji Unii Europejskiej, włączając ją do programu „Łącząc Europę” na lata 2021-2027. W celu zapewnienia stabilnego finansowania projektu w przyszłości, warto zintensyfikować działania wpisujące szlak w sieć korytarzy TEN-T.
reasumuje Bartosz Kaczmarek
Komentarz autora:
Niniejszy artykuł poszerzono o kilka dodatkowych wątków i opinii eksperckich, które nie zostały zaprezentowane w czasie trwania webinaru „Via Carpatia – szanse i wyzwania”.
