Polskie porty morskie w 2023 roku miały największy udział w wygenerowanych wpływach podatkowych z głównych granicznych terminali przeładunkowych. Skarb Państwa zarobił z opłaconych w nich VAT-u, ceł i akcyzy aż 9,27 miliarda zł. Podatek VAT-u zasilił budżet kwotą 6,23 mld zł. Pokaźny zastrzyk gotówki, bo 2,97 mld zł przypadł na cło, a najmniej na akcyzę, 45 mln. Niestety łączny przychód był mniejszy o ok. 23% niż w 2022 roku. Prym wśród portów morskich niezmiennie wiódł Gdańsk. Jaki jest realny potencjał portów? Czy rozbudowa gdańskiego „Baltic Hub”, portu w Gdyni i terminala kontenerowego w Świnoujściu stworzy z Polski potęgę morską?
Polskie porty morskie pod względem przeładunków w 2023 roku w Europie [infografika]
Port Gdańsk wygenerował 6,65 miliarda zł
Nie dziwią wysokie wpływy podatkowe wygenerowane w porcie w Gdańsku, ponieważ od 2020 roku niemal podwoił on tonaż przeładowanych towarów. Sumując ze sobą VAT, cło i akcyzę, to w 2023 roku Skarb Państwa uzyskał z niego 6 645 mln złotych przychodu. Najwięcej, bo 4 273 mln stanowił VAT, a cło oszacowano na 2 340 mln. Z kolei najmniejszy przychód dała akcyza, bo zaledwie 32 mln. Niestety, w stosunku do poprzedniego roku przychody Skarbu Państwa w porcie Gdańsk spadły o 21,9% z poziomu 8,51 mld zł. Jest to zastawiające zjawisko, ponieważ statystyki przeładunków wyglądają całkiem przyzwoicie.
Dane te dotyczą Portu Gdańsk jako całości, nie zaś Zarządu Morskiego Portu Gdańsk, jako spółki. Podatek VAT, akcyzę i cło płacą podmioty działające na terenie Portu, a nie ZMPG S.A. Jako Spółka nie mamy wiedzy na temat wysokości podatków odprowadzanych do budżetu państwa przez naszych kontrahentów – nie jesteśmy bowiem ani podatnikiem, ani płatnikiem. Podmioty działające na terenie zarządzanym przez ZMPG nie są zobligowane do raportowania nam tych danych
wyjaśnia Katarzyna Krawczyk, dyrektor Pionu Finansowego ZMPG S.A.
Port Gdańsk, czyli więcej ton, ale mniej kontenerów w 2023
Od 2020 roku Port Gdańsk notuje coroczny wzrost tonażu przeładowywanych ładunków. Od 48 tys. ton w 2020 roku do prawie 81 tys. ton w 2023. Był to imponujący wzrost o 68,5%. Wydatnie przyczyniła się do tego wojna na Ukrainie oraz kryzys surowcowy, skutkujące zwiększeniem ilości przeładowywanego zboża i surowców energetycznych. Jak podaje Port Monitor, przeładunki paliwa wzrosły o 47,5%, a zboża aż o 60%. Polskie porty morskie za sprawą Gdańska zaczynają się coraz bardziej liczyć w Europie. Jeśli chodzi o Bałtyk, to Gdańsk jest na drugim miejscu pod względem tonażu przeładowywanych ładunków. Ustępuje on jedynie portowi Ust-Ługa z Rosji.
Port Gdańsk awansował z 18 na 9 miejsce w Europie
Natomiast na tle całej Europy wynik naszego prymusa jest jeszcze bardziej imponujący. Z 18 miejsca w 2020 roku awansował na 9 pozycję w 2023 roku. Większe przeładunki mają jedynie: Rotterdam, Antwerpia, Noworosyjsk, Hamburg, Ust-Ługa, Algeciras, Konstanca i Haropa. Wszystkie porty z pierwszej piątki cechują się przeładunkami powyżej 100 mln ton. Sytuacja wygląda nieco inaczej w przeładunkach intermodalnych. Baltic Hub w Gdańsku przeładował w 2023 roku 2,05 mln TEU, co było mniejszą wartością o 1% rok do roku. Wśród polskich morskich terminali kontenerowych był to także najmniejszy jednostkowy procentowy spadek.
Przeładunki w portach w latach 2018-2023 [w tys. ton]
| Port | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Gdańsk | 49 032 | 52 154 | 48 038 | 53 213 | 68 220 | 80 957 |
| Gdynia | 23 942 | 23 957 | 24 662 | 26 692 | 28 197 | 29 399 |
| Szczecin-Świnoujście | 28 314 | 32 175 | 31 178 | 33 220 | 36 810 | 35 323 |
| Razem | 100 838 | 108 286 | 103 878 | 113 125 | 133 227 | 145 678 |
Port w Gdyni z przychodem 1,93 mld zł z VAT, cła i akcyzy
Port w Gdyni z tytułu VAT-u, cła i akcyzy zarobił łącznie w 2023 roku 1 926 mln zł. Przychody Skarbu Państwa z tytułu podatku VAT wyniosły 1 440 mln zł. Co ciekawe, miały one większy jednostkowy udział procentowy w tej daninie, niż w sąsiednim Gdańsku. W Gdyni cło wyniosło 476 mln, a akcyza jedynie 10 mln. Podobnie jak w przypadku wszystkich portów morskich, także i w Gdyni wpływy podatkowe spadły w stosunku do poprzedniego roku. W tym przypadku regres był na poziomie 25,6%.
Gdynia z małym wzrostem tonażu i spadkiem w kontenerach
Przyrost przeładowanych ładunków w Gdyni nie był tak imponujący, jak w Gdańsku. Jednakże, charakteryzuje się on stabilnym wzrostem od dłuższego czasu. Od 2020 roku jest to 19,2%, z poziomu 24,7 mln ton do 29,4 mln ton. W 2023 roku pozwoliło to portowi w Gdyni uplasować się na 9 miejscu na Bałtyku. Za wzrosty podobnie, jak u sąsiada, odpowiadały zboża (42,7%) i paliwa (57,3%). Co ciekawe, wzrosła także ilość przeładowywanej rudy o 31,7%. Niestety sytuacja w przeładunkach intermodalnych nie wyglądała już tak dobrze. Od 2021 roku widoczny jest wyraźny trend spadkowy. Pomiędzy 2022 a 2023 rokiem liczba TEU spadła o 4%, osiągając ostatecznie poziom 873 892 TEU.
Szczecin-Świnoujście z podatkami na poziomie 695 mln zł
Analizując ostatni port morski z polskiej wielkiej trójki: Szczecin-Świnoujście, to osiągnął on najmniejsze przychody podatkowe z opisywanej grupy. Wyniosły one 695 mln złotych i były mniejsze o 23,3% niż w roku ubiegłym. Z VAT-u Skarb Państwa osiągnął 521 mln zł, z ceł 171 mln, a z akcyzy 3 mln zł. Interesującą cechą przychodów podatkowych z zespołu portowego Szczecin-Świnoujście jest duża podatność na wahania. W latach 2019-2023 z poziomu 865 mln potrafiły spaść do 466 mln w trakcie pandemii. Gdańsk i Gdynia miały w tym czasie wzrosty. Po czym podatki odbiły do 906 mln, w rekordowym 2022 roku, znów spadając do 695 mln w 2023.
Port Szczecin-Świnoujście szósty na Bałtyku
Zespół portowy Szczecin-Świnoujście z 35,3 mln przeładowanych ton uplasował się na szóstym miejscu na Bałtyku. Co ciekawe, jako jedyny z opisywanych polskich portów morskich zmniejszył swoje wolumeny, aż o 4%. Bardzo mocno także stracił udział w transporcie intermodalnym. W 2023 roku przeładowano tam 67 592 TEU, co było spadkiem o 10,3% w stosunku do 2022 roku.
Polskie porty morskie osiągnęły 76% zdolności przeładunkowych kontenerów w PIK-u
W najlepszym dla transportu intermodalnego, 2021 roku, polskie terminale kontenerowe, ulokowane w trzech najważniejszych portach morskich przeładowały 3,19 mln TEU. Oznaczało to wykorzystanie rocznych możliwości (ok. 4,17 mln TEU) na poziomie 76%. Jak widać, stosunkowo niewiele brakowało do osiągnięcia granic możliwości operacyjnych. Tylko inwestycje w polskie porty morskie mogą pozwolić im na dalszy rozwój i zwiększenie atrakcyjności dla armatorów w przyszłości.
Przeładunki kontenerów w portach w latach 2018-2023 [w TEU]
| Port | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Gdańsk | 1 948 974 | 2 073 215 | 1 923 785 | 2 117 829 | 2 072 122 | 2 050 287 |
| Gdynia | 803 871 | 896 968 | 905 121 | 985 950 | 914 448 | 873 892 |
| Szczecin-Świnoujście | 81 451 | 76 143 | 86 816 | 82 140 | 75 381 | 67 592 |
| Razem | 2 834 296 | 3 046 326 | 2 915 722 | 3 185 919 | 3 061 951 | 2 991 771 |
Polskie porty morskie inwestują w terminale kontenerowe
W chwili obecnej trwa już rozbudowa gdańskiego Baltic Hub. Zwiększy ona w przyszłości zdolności przeładunkowe z obecnych 2,9 mln TEU do 4,5 mln TEU rocznie. Jest to niezbędne, ponieważ w szczytowym dla przeładunku kontenerów 2021 roku osiągnął już 73% swojej przepustowości. Inwestycja w rozbudowę zespołu portowego Szczecin-Świnoujście budzi niemałe emocje. Zwłaszcza po stronie Niemiec, gdzie nasz port może zagrozić pozycji tamtejszych portów, odbierając im część wolumenów z Czech. W chwili obecnej, według danych UTK, terminal kontenerowy w Świnoujściu posiada możliwości przeładunkowe zaledwie na poziomie 70 tys. TEU rocznie. Co więcej, niemożliwa jest obsługa dużych jednostek, w związku z niewystarczającą głębokością zanurzenia jednostek na torze podejściowym. Do 2028 roku planowane jest zwiększenie możliwości terminalu do 1,5 mln TEU z opcją rozwinięcia ich nawet do 2 mln TEU. Umiejscowienie portu na pirsie w morzu, na wschód od gazoportu, wraz z pogłębieniem toru wodnego, umożliwi pozwoli na serwis armatorski największych kontenerowców.
Wpływy podatkowe z głównych polskich portów [więcej]
Więcej o potencjale podatkowym polskich portów pisaliśmy w pierwszej części cyklu: „Podatki z CPK będą większe niż z Okęcia? Terminale przeładunkowe wygenerowały 12,2 mld zł dla Polski” oraz w „Trójport Gdynia/Gdańsk – Małaszewicze – CPK przekształci Polskę w hub„. W ostatniej części przedstawimy „suchy port” w Małaszewiczach, będący bramą do UE na Nowym Jedwabnym Szlaku”.
Źródło danych o wpływach podatkowych
Zestawienia podatkowe zawarte w tekście stanowią opracowanie własne na podstawie otrzymanych danych z Ministerstwa Finansów z OC „Baza Kontenerowa” w Gdyni, OC „Terminal Kontenerowy” w Gdańsku, OC Nabrzeże Łasztownia Szczecin.